Podatek od czynności cywilnoprawnych

Formalną podstawę oraz szczegółowe zasady pobierania tego podatku wyznacza ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 111).

Podatkowi temu zasadniczo podlegają:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych                
• umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy
• umowy dożywocia
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat
• ustanowienie hipoteki
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności
• umowy depozytu nieprawidłowego,
• umowy spółki,
• zmiany powyżej wskazanych umów podlegają podatkowi, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Obowiązek podatkowy ciąży zasadniczo:

• przy umowie sprzedaży – na kupującym
• przy umowie zamiany – na stronach czynności;
• przy umowie darowizny – na obdarowanym;
• przy umowie dożywocia – na nabywcy własności nieruchomości;
• przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności;
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;
• przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy;
• przy ustanowieniu hipoteki – na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
• przy umowie spółki cywilnej – na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki – na spółce.

Podstawę opodatkowania stanowi:

• przy umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego
• przy umowie zamiany: lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego na taki lokal lub prawo do lokalu – różnica wartości rynkowych zamienianych lokali lub praw do lokali, w pozostałych przypadkach – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek
• przy umowie darowizny – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego
• przy umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego
• przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione
• przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych
• przy umowie spółki: przy zawarciu umowy – wartość wkładów do spółki osobowej albo wartość kapitału zakładowego, przy wniesieniu lub podwyższeniu wkładów do spółki osobowej albo podwyższeniu kapitału zakładowego – wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy, przy dopłatach – kwota dopłat, przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika – kwota lub wartość pożyczki, przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania – roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4 % wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania, przy przekształceniu lub łączeniu spółek – wartość wkładów do spółki osobowej powstałej w wyniku przekształcenia albo wartość kapitału zakładowego spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia lub połączenia, przy przeniesieniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej siedziby – wartość kapitału zakładowego
• przy ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności.

Stawki podatku wynoszą:

• od umowy sprzedaży: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2 %, innych praw majątkowych – 1 %
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny: przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2 %, przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1 %
• od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1 % (co do zasady)
• od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego 0,5 % (co do zasady)
• od ustanowienia hipoteki: na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1 %, na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł
• od umowy spółki – 0,5 %.